1- Genel Açıklamalar:

Gelir testi ve tespiti uygulaması; bazı istisnalar hariç genel sağlık sigortasının 1 Ocak 2012 tarihinde herkes için zorunlu hale gelmesiyle birlikte hayatımıza girmiş bir uygulama olup, dayanağını 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin dördüncü fıkrası oluşturmaktadır. Gelir testi ve tespitinin yapılmasına ilişkin usul ve esaslar ise Genel Sağlık Sigortası Kapsamında Gelir Tespiti, Tescil ve İzleme Sürecine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir.

Söz konusu Yönetmelikte;

Gelir testi: Kişinin çeşitli göstergeler ışığında mevcut gelirinin belirlenmesine ilişkin nesnel yöntem,

Gelir tespiti: 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (g) bendinde belirtilen kişilerin harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarının tespiti,

olarak tanımlanmıştır.

Dolayısıyla, ilgili kişinin aylık gelirini tespit için yapılan işlemler gelir testi, bu işlemler sonucu kişinin aylık gelirinin belirlenmesi ise gelir tespiti olarak adlandırılmaktadır.

2- Gelir Testi Niçin Yapılmaktadır?

Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir veya aylık alanlar ile başkasının üzerinden sağlık yardımlarından yararlananlar, herhangi bir prim ödemeden genel sağlık sigortasından yararlanmaktadır. Sigortalı olanların genel sağlık sigortası primi ise Kuruma bildirilen prime esas kazançları üzerinden alınmaktadır. Ancak, Kurumdan gelir veya aylık almayan, bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında annesi, babası, eşi veya çocuğu üzerinden sağlık yardımı alma hakkı bulunmayan, 4/a – 4/b – 4/c veya isteğe bağlı sigorta kapsamında sigortası da olmayan kişilerin, genel sağlık sigortalısı olmaları zorunlu olduğundan, Sosyal Güvenlik Kurumu bu kişileri re’sen (otomatik olarak) Genel Sağlık Sigortası kapsamına almakta (GSS’li olarak tescil etmektedir). Bu aşamadan sonra bu kişilerin prim ödeyip ödemeyeceğinin, ödeyeceklerse ne kadar ödeyeceklerinin bilinmesi için, bunların aylık kazançlarının tespiti gerekmektedir. Nitekim, 5510 sayılı Kanunun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80 inci maddesinin dördüncü fıkrasında; 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar için Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarına göre prime esas kazancın belirleneceği öngörülmüştür. Buna istinaden de Sosyal Güvenlik Kurumu re’sen GSS kapsamına aldığı kişiye durumu bildirir bir yazı göndererek (yazının örneği en altta yer almaktadır), kendisinin GSS kapsamına alındığını, bir ay içerisinde gelir testi için başvuruda bulunması gerektiğini yazıda bildirmektedir. Dolayısıyla gelir testi ve tespiti buna dayanmaktadır. Bu konudaki örnek yazı en sonda yer almaktadır.

3- Kişiler Kendileri Doğrudan Gelir Testi İçin Başvuruda Bulunabilir mi?

Kişinin gelir testine başvurması için, mutlaka SGK’dan kendisine gelir testi yaptırması gerektiğine dair yazı gelmesi şart değildir. Aşağıda Kimler Gelir Testi Yaptırmak Zorundadır? başlıklı bölümde gelir testi yaptırması gerektiği belirtilen kişiler, SGK’dan gelir testi yaptırması gerektiğine dair yazı gelmesini beklemeden gelir testi için başvurabilirler. Hatta bu durum kendi menfaatlerine de olur. Çünkü SGK yazı gelmesini beklerlerken, bu yazının ellerine geçmemesi durumunda bu kişiler daha sonra birikmiş GSS prim borcu ile karşılaşabilirler.

4- Gelir Testini Hangi Kurum Yapar?

Genel sağlık sigortasıyla ilgili tüm işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumu yürüttüğünden, aslında ilk başlarda gelir testi uygulamasının da Kurum tarafından yürütülmesi planlanmıştır. Ancak, Kurum bünyesinde bu işlemi yapacak birimler olmadığı gibi, yeşil kart uygulaması ve sosyal yardımlar kapsamında sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları kişilerin gelirlerinin araştırılması ve tespiti işlemlerini yıllardır yaptıklarından, gelir testi ve tespiti işlemlerinin de bu vakıflar tarafından yapılması uygun bulunmuş bu doğrultuda 662 sayılı KHK ile genel sağlık sigortalılığının tespitinde esas alınacak gelir tespit ve testini yapma görevi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına verilmiş ve yönetmelik de bu doğrultuda çıkarılmıştır. Dolayısıyla gelir testi ve tespiti işlemlerini, geliri tespit edilecek kişinin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı bulunduğu yerdeki yani adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu il veya ilçe idarî sınırları içerisindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı yapmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu gelir testiyle ilgili olarak herhangi bir işlem yapmamaktadır. En fazla gelir testi yaptıracak kişinin başvurusunu alarak ilgili sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına göndermektedir. Ancak kişilerin gelir durumu tespit edildikten sonra tescil ve prim tahsil işlemleri SGK tarafından yürütülür.

5- Kimler Gelir Testi Yaptırmak Zorundadır?

Yönetmeliğin 4 üncü maddesi uyarınca; “Genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanlar ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona eren kişiler, SGK tarafından re’sen tescil edilir. Ayrıca, gelir tespitini yaptırmak üzere bir ay içinde vakıflara başvurması gerektiği SGK tarafından re’sen tescil edilen kişilere bildirilir. Dolayısıyla bu kişilerin gelir testi yaptırması gerekir. Bu kapsama; Kurumdan gelir veya aylık almayan, bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında annesi, babası, eşi veya çocuğu üzerinden sağlık yardımı alma hakkı bulunmayan, 4/a – 4/b – 4/c veya isteğe bağlı sigorta kapsamında sigortası da olmayan, 2022 sayılı Kanun kapsamında 65 yaş, özürlü aylığı almayan kişiler girmektedir. Daha açık bir anlatımla, aşağıda Gelir Testi Kapsamına Girmeyenler başlıklı bölümde belirtilenler dışında kalan kişilerin gelir testi yaptırması gerekmektedir.

6- Gelir Testi Kapsamına Girmeyenler – Gelir Testi Yaptırmak Zorunda Olmayanlar:

Gelir testi yaptırması gerektiği halde yaptırmayan kişinin aylık geliri brüt asgari ücretin iki katı kabul edilir ve bu durumdaki kişinin her ay brüt asgari ücretin iki katının % 12’si tutarında (01/07/2013 – 31/12/2013 dönemi için 245,16 TL) genel sağlık sigortası primi ödemesi gerekir.

18-Gelir Testi Soncunun Geriye Dönük Uygulanması:

Gelir testi sonucunun geriye dönük uygulanıp uygulanmayacağı, yani daha önce tahakkuk eden primlerin silinmesine, azalmasına veya artmasına etki edip etmeyeceği hususu; Genel Sağlık Sigortası Prim Borcu Çıkarılanlar Ne Yapmalı başlıklı yazımızın “4-Daha Önce Çıkarılmış Olan Prim Borcuna Gelir Testi Geriye Dönük Olarak Etki Eder mi?” başlıklı bölümünde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

19- Hane Ziyareti:

Hane ziyareti: Vakıf personeli tarafından sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurmuş kişinin hane ziyaret bilgi formu kullanılarak genel durumunun mahallinde incelenmesi durumudur.

Gelir testi başvuru formunda beyan edilen bilgiler doğrultusunda yapılan gelir testi sonucunu doğrulamak amacıyla, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca belirlenen esaslar çerçevesinde vakıf personeli tarafından tanıtıcı kimlik belgesi gösterilmek suretiyle hane ziyareti bilgi formu kullanılarak, başvuruda bulunanların ikametgâhlarına gidilerek hane ziyaretleri gerçekleştirilir.

Ayrıca, genel sağlık sigortası tescili yapıldığı tarihten itibaren primi Devlet tarafından ödenenler ile asgarî ücretin üçte biri üzerinden prim ödeyenlerin hane ziyaretleri her yıl yenilenir.

20- Yanlış Bildirim ve Beyanda Bulunanların Durumu:

Bildirim yükümlülüğüne uyulmadığı ve/veya SGK’ya ve vakfa ibraz edilen belgelerin ve beyan edilen bilgilerin gerçeği yansıtmadığının tespiti hâlinde, devlet tarafından ödenmiş olan genel sağlık sigortası primleri SGK tarafından ilgili kamu idarelerine iade edilir. Yenilenen gelir tespiti sonucunda kişilerin ödemesi gereken genel sağlık sigortası primleri, kişilerden geçmişe yönelik olarak yasal faizi ile birlikte tahsil edilerek yeni durumlarına göre genel sağlık sigortası tescili yapılır.

Gerçeğe uygun olmayan belgeleri düzenleyen ve kullananlar hakkında SGK tarafından Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu belgeleri düzenleyenlerin kamu görevlisi olması durumunda, haklarında ayrıca idarî ve cezaî soruşturma yoluna gidilir.(